Twórcy ruchu krajoznawczo-turystycznego w powiecie chełmskim.
– Wycieczki szkolne dalsze i bliższe – wyróżniających się szkół
powszechnych-podstawowych z powiatu chełmskiego:
Wykaz uczniowskich wycieczek szkolnych, młodzieży ze szkół powszechnych-podstawowych z powiatu chełmskiego od stycznia do grudnia 1950 r. przeważnie maj-czerwiec (w dalszych latach też były organizowane). Były to pierwsze wycieczki dalsze i bliższe tematyczne organizowane albo przez koła wycieczkowe działające przy tych szkołach albo przez sekcje wycieczkowe działające przy szkolnych kołach sportowych –…szkoła.
– miejsce wycieczki \ ilość ucz. \ kierownik i opiekun –
- Stręczyn Nowy – Lublin, Puławy, Kazimierz, 44, Jan Bizior,
- Sajczyce – Chełm, 19, Władysława Maś,
- Leszczanka – Chełm, 45, Teodozja Kurzyp,
- Świerszczów – Chełm, Zamość, 57, Jan Komszczyński, Jan Sudak,
- Mszanna – Chełm, 22, Maria Orzechowska,
- Stołpie – Zamość, 60, Stanisława Dziedzic, A. Dutkiewicz,
- Liszno – Warszawa, 80, Władysława Wolwowicz, Naróg i Sakowska,
- Adolfin – Zamość, 30, Stefania Smętkowska,
- Michałówka – Chełm, 26, Bogusław Szydłowski,
- 10.Majdan Ostrowski – Chełm, Lublin, 35, Krystyna Janczykowska,
- Busówno – Zamość, 70, Zofia Dudkowa, Zofia Misiuna,
- Wojsławice – Puławy, Kazimierz, W-wa, 88, M. Tałanda, Błazucki i Wańczyk
- Olchowiec – Zamość, 47, Maria Olkowska, Edward Szałaj,
- Ochoża – Zamość, 40, Stanisława Juziuk,
- Żulin – Zamość, 33, Bolesław Luszawski,
- Majdan Stary – Zamość, 41, Maria Pudełkowa,
- Kukawka – Zamość, 33, Stanisław Pudełko,
- Ostrów – Lublin, 33, Anastazja Drewniak,
- Pawłów – Warszawa, 51, Adam Polak, Matela i Garczewska,
- Pawłów – Puławy, Kazimierz, 44, Adam Polak, Błonka i Sławińska,
- Bukowski Las – Warszawa, 40, Natalia Tymińska,
- Święcica – Zamość, 33, Julia Bajorkowa,
- Cyców – Puławy, Lublin, 50, Maria Wrońska,
- Kumów – Warszawa, Gdynia, 32, Antoni Głąb,
- Putnowice – Warszawa, 43, Waleria Wańczyk, Henryk Wańczyk,
- Teresin – Puławy, Warszawa, 23, Józef Żeleźnicki.
Tekst pisma do Inspektoratu, „Nadmienia się jednocześnie, że celem tych wycieczek było przede wszystkim poznanie miast, fabryk i portów naszego kraju oraz krystalizowanie naukowego poglądu na świat poprzez wyrobienie szacunku dla ludzi pracy”. Nauczyciele w\w byli działaczami i krzewicielami w terenie wycieczek i wędrówek szkolnych bliższych i dalszych oraz ruchu krajoznawczo-turystycznego. Wycieczki w tej formie były realizowane w następnych latach (przy zmianie opiekunów). Przy niektórych wiejskich szkołach od 1957 r. działały już Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne.
Przykładowe sprawozdanie z takiej wycieczki, „Kierownictwo Szkoły Powszechnej w Wojsławicach do Inspektoratu Szkolnego w Chełmie. Sprawozdanie z międzyszkolnej wycieczki urządzonej w dniach 22-27 maj 1950 r. do Puław i Warszawy z Wojsławic, skład wycieczki: szkoła z Huty 20 dzieci, nauczyciel 1, szkoła z Putnowic 28 dzieci, nauczyciele 2, szkoła z Wojsławic 39 dzieci, nauczyciele 2 – razem 92 osoby. Puławy, zapoznanie się z miejscowością. Zwiedzano Pałac Czartoryskich wraz z parkiem, most na Wiśle, kościół parafialny. Przejazd 2-autobusami do Kazimierza stan wody na Wiśle nie pozwolił na przejazd statkiem. Kazimierz, zwiedzano basztę i kościół, klasztor i rynek zabytkowych kamieniczek. Był spacer łodziami po Wiśle i kąpiel. Po przyjeździe do Puław wyjazd pociągiem do Warszawy. Warszawa, zwiedzanie Muzeum Narodowe, Belweder, Łazienki, stadion tenisowy, stadion piłki nożnej, Trasę W-Z. Zapoznanie się z odbudowaną Warszawą, Nowy Świat, itd. Wizyta w teatrze „Guliwer” obejrzano sztukę pt. „dwanaście miesięcy”, i w „Teatrze Polskim” na przedstawieniu. Zwiedzano też, Muzeum Wojska Polskiego, Stare Miasto, wieczorem w Teatrze Narodowym na przedstawieniu „Krakowiacy i górale”. Po noclegu wycieczka szczęśliwie powróciła do Wojsławic”.
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydział Oświaty w Chełmie, dnia 5 marca 1951 r. pismem do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie Wydział Oświaty Oddział Wychowania Fizycznego i Higieny, zaznaczamy, że poza w\w wycieczkami odbytymi od 1 stycznia do 30 grudnia 1950 r., grupa uczestników najlepszych szkół podstawowych z powiatu chełmskiego i miasta w liczbie 21 osób, 10 maja tego roku, uczestniczyła w wycieczce na Międzynarodowe Targi Poznańskie – Organizator kierownik Aniela Germata, Wydział Oświaty.
Wyróżniajace się Szkolne SKKT:
- Koło Krajoznawcze Młodzieży Szkolnej (KKMS), dalej jako Szkolne Koło (SK) PTK, następnie jako Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne (SKKT) – PTTK im. W. Pola, reaktywował we wrześniu 1944 r. założyciel i opiekun Kazimierz Janczykowski przy Szkole Podstawowej i LO Koedukacyjnym im. S. Czarnieckiego w Chełmie. Specjalistyczne sekcje działające przy kole: obozów i wycieczek, muzealna, regionalna, historyczna, imprezowa, ochrony zabytków, etnograficzna, ochrony przyrody. Najaktywniej działające zarządy SKKT, 1958-1959 Przewodniczący Koła Piotr Zaręba, 1959-1960 Przewodniczący Koła Marcin Krakowski, 1960-1961 Przewodniczący Koła Stefan Hołysz, 1964-1965 Przewodniczący Koła Antoni Leszek Chwedorczuk, Z-ca Teresa Kołtun, sekr. Teresa Zdanowska, koło liczyło 70 członków-uczniów, opiekunem koła K. Janczykowski. SKKT, prowadzone przez K. Janczykowskiego, swoją działalnością promieniowało na społeczeństwo Chełma i regionu. Pierwszą wycieczkę (po wyzwoleniu) po powiecie, zorganizowało już w 1946 r., dokonano: rejestracji zabytków, pieśni ludowych, rękopisów, legend, bajek, kolęd, przysłów, obrzędów, zwyczajów-obyczajów, starych rzeczy, monety i innych zabytków i militaria oraz sprzętu codziennego życia., wzbogacały to zbiory chełmskiego muzeum, współtworząc kulturę regionalną, wytyczono nowe szlaki krajoznawczo-turystyczne.
- Szkolne Koło Wycieczkowe – następnie jako SKKT przy Liceum Pedagogicznym w Chełmie. Dnia 15 października 1945 r., Bolesław Wirski nauczyciel wychowania fizycznego tej szkoły, reaktywował SKS „Zdrów”, które odpowiadało za kulturę fizyczną szkoły. Jedną z wielu sekcji SKS, była sekcja wycieczek (wędrówek, obozów i rajdów) traktowana też jako sekcja krajoznawczo-turystyczna – następnie SKKT. Ruch wycieczek, wędrówek, rajdów i obozów uczniów Liceum Pedagogicznego, był elementem programu dydaktycznego-wychowawczego szkoły. Liceum kształciło przyszłych nauczycieli, dlatego aspekt wycieczek od 1946 r. realizowany był również jako dział obowiązkowy wchodzący w zakres wychowania fizycznego. Przy Liceum Pedagogicznym profesjonalną turystykę poprzez SKKT do 1966 r., prowadzili dwaj nauczyciele tej szkoły: Jan Łabęcki (żołnierz AK) uczył chemii, opiekował się też w szkole harcerstwem i wycieczkami-turystyką. Wycieczki-obozy które organizował-prowadził obejmowały teren ziemi chełmskiej; Mieczysław Czarnocki uczył geografii, opiekował się w szkole wycieczkami-turystyką. Wycieczki które organizował-prowadził obejmowały obszar kraju i były tematyczne – współtworzyli w Chełmie ruch krajoznawczo-turystyczny.
- Szkolne Koło Geograficzno-Krajoznawcze – następnie jako SKKT przy II LO w Chełmie. Dnia 1 września 1950 r. powołano Szkołę Ogólnokształcącą Stopnia Podstawowego i Licealnego TPD w Chełmie przy ul. Obłońskiej 51; od 10 września 1954 r. zmiana nazwy szkoły i budynku, i jako Szkoła Podstawowa i II Liceum Ogólnokształcące TPD w Chełmie przy ul. Szpitalnej 14; od 1 września 1967 r. już samodzielnie jako, Liceum Ogólnokształcące Nr 2 w Chełmie (w 1966 r. decyzją Wydziału Oświaty budynek opuściły klasy szkoły podstawowej); od 19 czerwca 1974 r. już jako II Liceum Ogólnokształcące w Chełmie. Rozpoczęli pracę w szkole jako nauczyciele: od 1950 r. Marian Młodziankowski (jako nauczyciel geografii z czasem stał się legendą szkoły oraz ruchu geograficznego i krajoznawczo-turystycznego w szkole mieście i regionie, w latach 1952-1972 wice. dyr. szkoły, w 1952 r. powołał Koło Geograficzno-Krajoznawcze, a od 1956 r. działało już Koło Turystyczno- Krajoznawcze); od 1951 r. Stanisława Szczerba a od 1952 r. Edward Szałaj (oboje nauczyciele wychowania fizycznego, twórcy ruchu sportowego i turystycznego w szkole i regionie); od 1954 r. Marian Mucha (nauczyciel prac ręcznych i zajęć praktyczno-technicznych, współtwórca ruchu sportowego i wycieczkowego w szkole i powiecie); od 1955 r. Stanisław Tarasiuk (nauczyciel biologii i PW współtwórca ruchu wycieczkowego w szkole); od 1956 r. Franciszek Kurek (nauczyciel historii, współtwórca ruchu krajoznawczo-turystycznego w szkole i regionie). Są to też początki (po 1954 r.) rozwoju różnych form zorganizowanego wypoczynku oraz ruchu krajoznawczo-turystycznego. Do najczęściej spotykanych form należały wycieczki klasowe krajoznawcze i historyczne, obozy wędrowne i biwaki. Pierwsza w dziejach szkoły wycieczka w 28-uczniów odbyła się w dniach 28-31 maja 1951 r. do Krakowa, (natomiast udziałem w Centralnej Spartakiadzie Zimowej 1954 r. rozpoczynają się sukcesy sportowe II LO, które wpłynęły na przyszły wizerunek szkoły jako wielkiego ośrodka sportowego, w 1954 r. powołano przy szkole SKS „Orzeł” a w 1957 r. MKS – wycieczki, obozy i biwaki organizowali też harcerze) – (1953-54 wycieczki do Warszawy, Gdańska, Malborka i Fromborka oraz obóz wypoczynkowy w Terespolu; 1955 r. pierwszy obóz wędrowny po Roztoczu w ramach akcji „Wędrujemy po rodzinnym kraju” i pierwszy obóz wędrowny po Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim oraz nad Jez. Sumin i Biały Rów; 1957-1958 wycieczki koła przedmiotowe fizyczne, historyczne, krajoznawcze itd.; 1958-1959 biwaki nad Jez. Białym). W 1963 r. powołano Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne, które wprowadziło nową formę wypoczynku zorganizowanego, rajdy obozy sportowe oraz spływy kajakowe. W 1978 r. powołano Szkolny Klub Krajoznawczo-Turystyczny „Bieluszanie”.
- Szkolne Koło Wycieczkowe – następnie jako SKKT przy Technikum Mechanicznym w Chełmie. Do 1952 r. Technikum Mechaniczne w Chełmie nie posiadało żadnych urządzeń do kultury fizycznej. Często zmieniali się też nauczyciele wychowania fizycznego, toteż trudno mówić o systematycznej działalności sportowej i wycieczkowej-(turystycznej). Od września 1952 r. nauczycielem wychowania fizycznego w szkole został mgr Czesław Ściubak. Z ta chwilą rozpoczął się nowy rozdział w zorganizowanej działalności kultury fizycznej, szczególnie wychowania fizycznego, sportu i turystyki w Technikum Mechanicznym i SKS. Staraniem Cz. Ściubaka i młodzieży powstało na placu szkolnym pierwsze sportowe boisko i plac rekreacyjny a jedną z sal warsztatowych zaadaptowano na zastępczą salę gimnastyczną. W marcu 1953 r. przy Technikum Mechanicznym Cz. Ściubak powołał ZS „Zryw” w pionie zrzeszającym szkolnictwo zawodowe, które w latach 1953-1957 odpowiadało za ruch sportowy w chełmskich szkołach zawodowych. Z chwilą tą Technikum Mechaniczne tzw. „Machaje”, stało się wielkim ośrodkiem autentycznego ruchu sportowego w Chełmie i terenie, i bazą dla Chełmskiego ZS „Zryw”. Wycieczki, wędrówki i obozy weszły na stałe do programu z wychowania fizycznego, tworząc szkolny-uczniowski masowy i zorganizowany, ruch krajoznawczo-turystyczny. Opiekunem „Zryw” i sekcji krajoznawczo-turystycznej był Cz. Ściubak (pomagali mu też inni nauczyciele). Za wyniki tego ruchu odpowiedzialny było ZS „Zryw” i sekcja wycieczkowo-turystyczna, która organizowała, rajdy, marsze, wycieczki, wędrówki i obozy, nawet dalsze wycieczki specjalistyczne i tematyczne po regionie i kraju. Od 1953 r. Cz. Ściubak nawiązał współpracę z Oddziałem PTTK w Chełmie a od 1957 r. był też Wice-Prezesem PTTK i jej członkiem. Na bazie doświadczeń „Zrywu” przy „Machajach”, w 1957 r. Szkolne Koło Krajoznawczo-Turystyczne, stało się organizatorem wszelkiej formy ruchu krajoznawczo-turystycznego młodzieży Technikum Mechanicznego, które też współdziałało z PTTK – i współtworzyło miejski i regionalny ruch turystyczny. Pierwszy obóz wędrowny SKKT przy Technikum Mechanicznym zorganizowało w dniach 10-24 lipca 1957 r., szlak Karkonosze. Następnie młodzież uczestniczyła w rajdach, zlotach, spływach i wszelkich wycieczkach.