Twórcy chełmskiego piłkarstwa po 1945 r.
Zygmunt Berezecki (1918-2001) – sportowiec, trener piłki nożnej, działacz sportowy, społecznik, członek OZPN iPZPN.
Urodził się 18 stycznia 1918 r. w Chełmie w rodzinie mieszczańskiej, wyznania rzy.-kat. Był synem Symeona Zygmunta i Marii z d. Derkacz. Wychowany był w duchu patriotycznych wartości narodowych i szacunku do pracy.
Edukację rozpoczął w szkole powszechnej, następnie w Gimnazjum im. S. Czarnieckiego w Chełmie, które ukończył w 1938 r. Był dzieckiem sprawnym i uzdolnionym ruchowo. Wyróżniał się na lekcjach wychowania fizycznego i zajęciach sportowych. Dlatego też reprezentował szkołę i Szkolne Koło Sportowe „Czarniecczycy” w lekkiej atletyce i grach zespołowych w międzyszkolnych zawodach sportowych. Należał do Szkolnego Hufca PW i drużyny harcerskiej. Uczestniczył też w wędrówkach organizowanych przez Szkolne Koło SKKT im. W. Pola.
Zafascynowała go piłka nożna, grał w nią od dzieciństwa na dzielnicowych podwórkach. Należał do chełmskiej piłkarskiej drużyny dzielnicowego koła sportowego. Następnie grał w szkolnej drużynie piłkarskiej SKS „Czarniecczycy”. Od 1935 r. był reprezentantem drużyny sekcji piłki nożnej Klubu Sportowego „Kolejowe Przysposobienie Wojskowe”. KS „KPW” uczestniczył w rozgrywkach w: lubelskiej lidze OZPN, o puchar Zrzeszenia KPW i puchar DOKP. Od 1937 r. działał w tzw. grupie entuzjastów tworzących sportowe życie w Chełmie. Po ukończeniu Gimnazjum „Czarniecczyków”, aż do wybuchu II wojny we wrześniu 1939 r. pracował w państwowej klinkierni w Izbicy na stanowisku rachmistrza.
W czasie okupacji pozostał z rodziną w Chełmie i pracował na odcinku rejonu PKP Chełm, jako robotnik i malarz. Pod koniec 1940 r. wraz z kolegami pozostałymi w Chełmie, stworzył konspiracyjną działalność sportową. Związek małżeński zawarł 30 listopada 1940 r. w Chełmie z Marią Pietraszewską. Z tego związku mieli dwoje dzieci, Janusza i Barbarę.
Mimo represji władz okupacyjnych, doprowadził wraz z kolegami, do trzech meczy piłkarskich w Chełmie w 1942 r. i 1943 r., w których też uczestniczył jako zawodnik. Przeciwnikami byli niemieccy żołnierze-wartownicy obozów jenieckich założonych przez Niemców w Chełmie, grup pracy – Wasserwirtschaft i Baudienst. Mecze zostały rozegrane, na boisku KS „KPW” obok dworca kolejowego i na boisku wojskowego szpitala i składnicy przy ul. Hrubieszowskiej. Był również współorganizatorem i uczestnikiem konspiracyjnych mistrzostw Chełma w ping-ponga w okresie okupacji, zorganizowanych w warsztacie mechanicznym rodziny Malców.
Po wyzwoleniu uzupełnił swoje wykształcenie. Dnia 5 maja 1945 r. w Radomiu przed komisją Kuratorium Oświaty Szkolnej uzyskał świadectwo dojrzałości. Był w chełmskiej grupie reaktywującej powojenny sport robotniczy. Rozmiłowany w sporcie, w wolnym Chełmie wraz z kolegami-sportowcami, reaktywował dawny kolejowy KS „KPW”. W wyniku czego na przełomie 1944\1945 r. (na bazie dawnego „KPW”) powołał przy Związku Zawodowych Kolejarzy KS „Kolejarz” Chełm – (który w latach 1945-1955 miał wielkie zasługi w popularyzacji sportu, a piłki nożnej w szczególności w Chełmie powiecie i na Lubelszczyźnie, a drużyna piłki nożnej KS „Kolejarz” Chełm należała do najlepszych na Lubelszczyźnie, prowadziła też boje o wejście do II ligi państwowej).
W tym czasie był trenerem i zawodnikiem drużyny piłkarskiej KS „Kolejarz” i należał do najlepszych zawodników-piłkarzy. Reprezentował też sekcję ping-ponga KS „Kolejarz” w rozgrywkach okręgowych, (działalność „Kolejarza” w latach 1944-1955, dała chełmskiemu społeczeństwu wielki patriotyzm i romantyzm epoki pierwszych lat powojennych).
Od 1947 r. rozpoczął pracę w Centrali Tekstylnej, następnie w Przedsiębiorstwie MHD, piastował tu kolejno funkcję kierownika sklepu i hurtowni oraz dyrektora handlowego. W 1953 r. awansował do Lublina, do Zarządu Wojewódzkiego MHD. Brał udział w szkoleniach specjalistycznych organizowanych przez Polską Centralę Handlu i Spółdzielczego Sportu.
Pracując w Centrali Tekstylnej, powołał przy Hurtowni (1953) KS „Spójnia” Chełm, przy którym działały prężnie sekcje: kolarska, piłki nożnej, siatkówki i ping-ponga, a dla dzieci powołał świetlicę środowiskową, do której uczęszczały dzieci biedne i oczekujące pomocy. Był prezesem, trenerem, opiekunem i sponsorem KS „Spójnia”. Największym osiągnięciem „Spójni” Chełm było zdobycie wiosną 1955 r. w Warszawie dwóch tytułów „Mistrza Polski Spółdzielczości Pracy” w siatkówce i w ping-ponga. W obu dyscyplinach wystąpił jako zawodnik, trener, sponsor i opiekun. Za osiągnięcia sportowe i wychowawcze został powołany do Władz Centralnych Federacji Sportowej „Spójnia”, (pod koniec 1955 r. w ramach centralnej reorganizacji ZS „Spójnia” zmieniła nazwę i została rozwiązana).
Latem 1955 r. skorzystał z propozycji i objął stanowisko sekretarza Chełmskiego KS Zrzeszenia „Sparta”, w Pionie Spółdzielczości Pracy „Start”, w tym czasie pracował w Spółdzielni PSS „Społem” w Chełmie. Natomiast jesienią 1955 r., współtworzył i był w zarządzie KS „Chełmianka” Chełm. Był też w zarządzie Lubelskiego OZPN.
Od 1950 r. działał w Wojewódzkim Komitecie Kultury Fizycznej w Lublinie. W 1952 r. otrzymał (dożywotnią) honorową legitymację nr 35. Upoważniała go do sędziowania meczy piłki nożnej klasy powiatowej i bezpłatnego wstępu na imprezy sportowe.
Od 1967 r. był w Lubelskim Komitecie Kultury Fizycznej i Turystyki i Komitecie FJN. Jako mąż zaufania od 1982 r. był ławnikiem Sądu Rejonowego w Chełmie. Będąc na emeryturze udzielał się sportowo. Występował też jako zawodnik w meczach weteranów Chełm-Lublin z piłki nożnej i ping-ponga.
Za działalność otrzymał: „Złoty Krzyż Zasługi”, „Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski” i złote odznaki stowarzyszeń sportowych, do których należał. Po przejściu na emeryturę grał w brydża, uprawiał turystykę pieszą i rowerowa oraz tenis stołowy.
Zmarł 10 marca 2001 r. i został pochowany na zabytkowym Cmentarzu przy ul. Lwowskiej w Chełmie.
Źródła: Wywiad z Zygmuntem Berezeckim Chełm 1985 r.; Archiwum rodzinne kwerenda Chełm 2002 r.; Wywiad z synem Januszem Chełm 2002 r.; Życiorys Z. Berezeckiego; Kronika Sportowa KS ZZK „Kolejarz” Chełm lata 1944-1955.; W. A. Kozłowski, Dzieje Kultury Fizycznej na Ziemi Chełmskiej, Chełm 1994 r.; W. A. Kozłowski, Zasłużeni chełmianie dla kultury fizycznej, słownik biograficzny, część pierwsza, Chełm 2007; *Biogram ten już się ukazał w kwartalniku „Wychowanie fizyczne i sport” w 2004 r. ze skróconym aparatem naukowym – opracował W. A. Kozłowski.
Waldemar Alfred Kursa (1931-1995)– sportowiec, instruktor I-klasy piłki nożnej, działacz sportowy, społecznik, członek OZPN i PZPN.
Urodził się 16 grudnia 1931 r. w Zamościu. Był synem Jana (oficera WP) i Krystyny z d. Właź (pracowała w handlu). Edukację rozpoczął w Szkole Podstawowej kontynuował ją w Gimnazjum im. Jana Zamojskiego w Zamościu, następnie w I LO „Czarniecczyków” w Chełmie. Jako uczeń i sportowiec „Czarniecczyk” był w grupie inicjatywnej, reaktywującej w Chełmie powojenne życie sportowe szkolne, międzyszkolne i miejskie. Otrzymał uprawnienia „Organizatora Sportu Szkolnego”. Maturę zdał w 1951 r. Był dobrym sportowcem, reprezentował I LO i Chełm w lekkiej atletyce, koszykówce i boksie. Po uzyskaniu matury przez pewien czas pracował w I LO „Czarniecczyków”, jako nauczyciel wychowania fizycznego.
W latach 1949-1952 był zawodnikiem sekcji bokserskiej KS „Związkowiec” Chełm, reprezentował miasto w turniejach, pucharach i meczach ligowych na ringach LOZB. Walczył w wadze średniej, odnosił wiele zwycięstw.
Kształcił się też w Lublinie na UMCS, ukończył dwa lata studiów na wydziale prawa. Gdy studiował reprezentował AZS w koszykówce i lekkiej atletyce. Był mistrzem akademickim w chodzie na 10km.
Od 1951 r., reprezentował KS „Kolejarz” Chełm w koszykówce i piłce nożnej. Od tej chwili piłka nożna stała się jego pasją. Należał do grona najlepszych piłkarzy w Chełmie i na Lubelszczyźnie. Drużyn piłkarska KS „Kolejarz”, jako mistrz LOZPN prowadziła boje o wejście do II ligi państwowej. Jako reprezentant sekcji piłki nożnej i koszykówki grał w meczach rangi, „Puchar Miasta”, DOKP i Federacji Kolejarz.
Związek małżeński zawarł 24 grudnia 1954 r. w USC w Chełmie z Barbarą Matuniak. Z tego związku mieli i wychowali troje dzieci: Małgorzatę-Sylwię, Sławomira-Remigiusza i Tomasza-Wojciecha.
Od 1954 r., był reprezentantem drużyny piłkarskiej KS „Start” Chełm, a od 1955 r. MZ-KS „Chełmianka” Chełm i jej drugim trenerem. Po zakończeniu kariery zawodniczej oprócz pracy zawodowej, wykonywał zawód trenera piłki nożnej, prowadził drużyny piłkarskie: MZKS „Chełmiankę” Chełm, WKS „Gwardię” Chełm, „Nadbużankę” Wola Uhruska i KS „Zadrzew” Zawadówka. Wszystkie te drużyny gdy je prowadził osiągały znaczące sukcesy. W MZ-KS „Chełmianka” w gronie działaczy opiniował pracę szkoleniową z młodzieżą. Sponsorował też akcje na rzecz rozwoju młodzieżowego sportu, a piłki nożnej w szczególności w Chełmie.
Od 1 lutego 1964 r. pełnił funkcję (pierwszego) kierownika Miejskiego Ośrodka Sportu, Turystyki i Wypoczynku w Chełmie. Z racji tej funkcji odpowiadał, za organizowanie życia sportowego chełmian jak i okolicy. Od 1969 r. kształcił się w Warszawie na AWF (studia zaoczne) ukończył kilka semestrów. W obu przypadkach UMCS i AWF, przerwanie studiów nastąpiło z powodów politycznych.
Był członkiem: OZPN, PZW, WZ LZS i WOPR. Posiadał specjalną kartę pływacką (i żółty czepek). Otrzymał następujące odznaczenia: Srebrna odznaka honorowa PZPN, Zasłużony działacz kultury fizycznej, Jubileuszowa odznaka 50-lecia LOZPN, Brązowa odznaka honorowa LZS, Brązowa odznaka zasłużony działacz kultury fizycznej i Zasłużony dla Miasta Chełma.
Udzielał się na rzecz rozwoju sportu w Chełmie i na Lubelszczyźnie. Wciągnął też swoich synów do sportu. Sławek grał w KS „Zadrzew” Zawadówka a Tomek w KS „Chełmianka” Chełm.
Zmarł 20 marca 1995 r., i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Chełmie.
Źródła: Wywiad z Waldemarem Kursą Chełm 1990 r.; Wywiad z żoną Barbarą, archiwum rodzinne w posiadaniu żony w Chełmie 2000-2005; W. A. Kozłowski, Dzieje kultury fizycznej na ziemi chełmskiej, Chełm 1994 r.; W. A. Kozłowski, Zasłużeni chełmianie dla kultury fizycznej, słownik biograficzny, część pierwsza, Chełm 2007.
Jan Smyda (1927-1992) – piłkarz nożny, st. sierż.-żołnierz zawodowy WP, instruktor WF i PW, organizator żołnierskiego życia sportowego, trener piłki nożnej, działacz sportowy, członek OZPN i PZPN.
Urodził się 6 listopada 1927 r. w miejscowości Kokoszka na kresach, syn Michała i Janiny. W młodości interesował się sportem, grał w miejscowej drużynie piłkarskiej. Z końcem wojny (1944 r.) związał się jako żołnierz z Wojskiem Polskim i uczestniczył w marszu wyzwalania ziem polskich – następnie los rzucił go do Chełma.
Rozkazem Dowódcy Dywizji przydzielono go, do Pułku -Oddziału WOP w Chełmie. Wkrótce ukończył szkoły i kursy sztabowe oraz oświatowo-sportowe. Uzyskał też tytuł instruktora WF i PW. Następnie prowadził w koszarach żołnierskie życie oświatowo-sportowe i usprawniające zajęcia z wychowania fizycznego, był wychowawca młodzieży.
Z czasem otrzymał przydział do pracy w Oddziałowym WKS „Gwardia” w sekcji piłki nożnej – poleceniem dowódcy pułku. Miał stworzyć drużynę piłki nożnej liczącą się w regionie, a nawet w kraju, oraz w turniejach o puchar granicy WOP. Dzięki jego pracy, drużyna piłki nożnej „Gwardii” liczyła się w L. OZPN i zdobyła na własność „Puchar Granicy”.
Po sukcesach „Gwardii” był znany w regionie i kraju, otrzymał ksywy znawcy piłki nożnej, sportowca-piłkarza, selekcjonera i szperacza talentów. Następnie otrzymał tytuł trenera II- kl. uznanie w OZPN i PZPN, oraz wiele odznaczeń. Wychował wielu wspaniałych młodych ludzi piłkarzy i prawych obywateli.
Po przejściu do cywila, nadal udzielał się sportowo i społecznie w jednostce, mieście i regionie. W 1987 r. dzięki jego zaangażowaniu piłkarze „Gwardii” ponownie awansowali do III-ligi w L.OZPN, a następnie piłkarze „Granicy” odnosili sukcesy. Ze względu na zły stan zdrowia zrezygnował z dalszej działalności.
Zmarł 22 maja 1992 r. i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Mościckiego w Chełmie.
Źródła: Kroniki WKS „Gwardii” Chełm; Prasa Sportowa, Kronika MKS „Granicy”; W. A. Kozłowski Zasłużeni Chełmianie dla kultury fizycznej, słownik biograficzny, część druga, Chełm 2009.
Józef Wosiński (1923-1997) – zawodnik i trener piłki nożnej, oficer WP, działacz sportowy, społecznik, wychowawca młodzieży, członek OZPN i PZPN.
Urodził się 5 kwietnia 1923 r. w Białymstoku w rodzinie inteligenckiej. Był synem Jana oficera WP i Romualdy z d. Ficek. W 1927 r. rodzina zamieszkała w Grodnie z powodu służbowego przeniesienia ojca. Mieszkając w Grodnie wychowywał się na terenie koszar, stąd zainteresowanie kulturą fizyczną a sport stał się jego pasją.
Edukację rozpoczął w szkole powszechnej i kontynuował ją w Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Grodnie. Jako uczeń gimnazjum uczestniczył w zajęciach Szkolnego Koła Sportowego i Międzyszkolnego Klubu Sportowego. W wyniku czego uczestniczył w zawodach rangi SKS i MKS oraz KOS w następujących dyscyplinach: piłce nożnej, tenisie ziemnym, ping-pongu, hokeju na lodzie, siatkówce, koszykówce i szczypiorniaku. Jako junior miał wielki talent i grał w futbolowej drużynie Klubu Sportowego Grodna i Klubu Sportowego „Jagiellonia” Białystok. Był też w kadrze okręgu juniorów.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Grodna w 1939 r. rodzina w obawie przed zsyłką na sybir przeniosła się do Chełma, tu przeżyli okupację. Po wyzwoleniu – w latach 1944-1947 pełnił służbę wojskową w Warszawskim Pułku, tu otrzymał stopień porucznika.
W tym czasie był reprezentantem drużyny piłkarskiej Wojskowego Klubu Sportowego „Legia” Warszawa. Był też w grupie reaktywującej powojenną działalność WKS „Legia” Warszawa i piłki nożnej w Polsce, fakt ten uważał za nobilitację. Jako piłkarz WKS „Legia” Warszawa, uczestniczył w 1946 r. w pierwszych zawodach o mistrzostwo Wojska Polskiego w piłce nożnej”, legitymując się honorową kartą uczestnika.
W kwietniu 1947 r. wrócił do Chełma. Od października 1947 r. do marca 1950 r. pracował w Chełmskim Urzędzie Miejskim. Od marca do września 1950 r. pracował w Chełmskim Rejonie Dyrekcji PKP. W okresie tym był reprezentantem drużyny piłkarskiej, KS „Kolejarz” Chełm. W latach 1945-1955 „Kolejarz” należał do najlepszych na Lubelszczyźnie i prowadził boje piłkarskie o II ligę państwową. Związał się również z grupą inicjatywną, odbudowującą powojenny sport w Chełmie. Należał do najlepszych piłkarzy i trenerów na Lubelszczyźnie.
Związek małżeński zawarł w Chełmie w 1948 r. z Ewą Jakubiec. Z tego związku mieli i wychowali troje dzieci: Józefa, Jerzego i Barbarę.
Od października 1950 r. do marca 1953 r. pracował w Mielcu w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego. W okresie tym działał w Radzie Okręgowej Zrzeszenia Sportowego „Stal” w Mielcu. Był też jednocześnie zawodnikiem i instruktorem drużyny piłkarskiej Koła Sportowego „Stal” Mielec, a po kursie w Krakowie w 1952 r. trenerem II kl.
Był też członkiem Rady Trenerów PZPN i uczestniczył w centralnych kursach z zakresu piłki nożnej, wychowania fizycznego i sportu w: Warszawie, Krakowie, Lublinie i Mielcu. W 1952 r. uzyskał w Rzeszowie jako zawodnik II klasę w piłce ręcznej.
W 1953 r. powrócił do Chełma z rodziną i osiadł na stałe. Był zatrudniony kolejno w Chełmie: od 1 czerwca 1953 r. do 31 maja 1960 r. w Spółdzielni Pracy Remontowo-Budowlanej; od 1 czerwca 1960 r. do 11 maja 1961 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Spożywczego w sekcji kadr; od 12 maja 1961 r. do 31 marca 1962 r. w Międzyzakładowym Klubie Sportowym „Chełmianka” i od 1 kwietnia 1962 r. do 31 grudnia 1981 r. w Wojewódzkiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Od 1954 r., był reprezentantem drużyny piłkarskiej KS „Start” Chełm. Od 1955 r. był też współtwórcą i pierwszym trenerem drużyny piłkarskiej sekcji M-Z KS „Chełmianka” Chełm. Poza pracą zawodową udzielał się również w społeczno-sportowym życiu Chełma. Przez pewien okres grał w drużynie piłkarskiej KS „Kolejarz” Chełm.
Następnie był trenerem piłki nożnej chełmskich drużyn liczących się w okręgu KS „Kolejarz” i MZKS „Chełmianka” oraz WKS „Gwardia” przy Chełmskim Oddziale Wojsk Ochrony Pogranicza.
Od 1957 r. był trenerem tylko MZKS „Chełmianka” i prowadził pierwszą drużynę i grupę juniorów. Był też odpowiedzialny za sprawy wychowawcze młodzieży. W dalszym ciągu uczestniczył w szkoleniu centralnym. W 1974 r. w Warszawie uzyskał tytuł trenera I kl. Działał też w PZPN i był w Radzie Trenerów OZPN w Lublinie. W tym czasie prowadził obozy szkoleniowo-sportowe z kadrą okręgu.
Po przejściu na emeryturę w 1981 r. w dalszym ciągu udzielał się w sporcie. Uprawiał turystykę i grał w tenisa stołowego. W MZKS „Chełmianka” w gronie działaczy opiniował pracę szkoleniową z młodzieżą. Sponsorował akcje na rzecz rozwoju młodzieżowego sportu a piłki nożnej w szczególności w Chełmie i powiecie. Posiadał honorowe złote odznaki PZPN i TKKF.
Zmarł 2 października 1997 r. i został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Chełmie. W dowód jago zasług dla chełmskiego sportu a piłki nożnej w szczególności, od 2005 r., są organizowane cykliczne turnieje piłki nożnej m. in. jego imienia.
Źródła: Kronika KKS ZZK „Kolejarz” Chełm 1944-1955; Wywiady z Józefem Wosińskim Chełm 1980 r. i 1995 r.; Wywiad z żoną Ewą Chełm 2003 r.; Archiwum rodzinne w posiadaniu żony Ewy Chełm kwerenda 2003 r.; W. A. Kozłowski, Dzieje kultury fizycznej na ziemi chełmskiej, Chełm 1994 r.; W. A. Kozłowski, Zasłużeni chełmianie dla kultury fizycznej, słownik biograficzny, część pierwsza, Chełm 2007.
Podsumowanie (wnioski):
Rok 1953 – był przełomowy dla dalszych losów szczególnie chełmskiej piłki nożnej (poniekąd też i form kultury fizycznej). Na ten stan miały również wpływ centralne decyzje GKKF i Zrzeszeń Sportowych (podporządkowane ustrojowo na wzór ZSRR), powołanie ZS „Start” (1952) w środowisku robotniczym czy ZS „Zryw” (1953) wśród szkolnictwa zawodowego. Władza PRL nobilitowała klasę robotniczą i szkolnictwo zawodowe a permanentnie degradowała inteligencję i szkolnictwo ogólnokształcącego. W Chełmie w 1953 r. działały kluby sportowe jak: „Kolejarz”, „Związkowiec”, „Start”, „Spójnia” i „Sparta”, które przede wszystkim łączyła piłka nożna, kłopoty finansowe, ciągłe zmiany osobowo-zawodnicze i perspektywy upadku. Istniały też koła sportowe, ale tylko o zasięgu autonomii danego zakładu pracy. Lata 1953-1955 to okres ciągłego przemieszczania się zawodników-piłkarzy pomiędzy w\w klubami. Podkreślić tu fakt, że od 1954 r. najlepszą kondycję oraz stałą kadrę piłki nożnej, utrzymał jedynie KS „Start”. Aby nie dopuścić, do całkowitego upadku, coraz częściej od tego roku dochodziło do spotkań w\w działaczy w celu tworzenia alternatywy i nowej wizji dla chełmskiej kultury fizycznej w tym oczywiście piłki nożnej, dorównującej choćby euforii „Kolejarza”.
Rok 1955 – (musiał nastąpić, mógł być też inny) – to powołanie KS „Chełmianka” Chełm. Inne nazwy odpadły bo nie były tzw. regionalne, (jak podawał S. Karwowski) wygrała nazwa, którą wybrali starzy sportowcy też i okresu międzywojennego Z. Berezecki i Cz. Małdachowski, na wzór Koła Sportowego „Chełmianka” powołanego w 1930 r. w Chełmie w biednej i robotniczej dzielnicy Pilichonki a zgłoszonej do rozgrywek od 1935 r. Powołanie KS „Chełmianka” (1955) to decyzja dobrowolna i chyba najkorzystniejsza w tym czasie, a podjęli ją właściwie jednogłośnie przedstawiciele wszystkich chełmskich klubów sportowych.
Od września 1955 r. – wobec przemian i powołania „Chełmianki”, losy innych w\w klubów sportowych były następujące: *Marzec 1956 r. był końcem „Spójni” jako klubu sportowego – weszła w skład Koła Sportowego „Spójni” Nr 176 przy Centrali Tekstylnej w Chełmie; *„Start”, właściwie drużynę piłkarską, wchłonęła powołana „Chełmianka”; *Resztki piłkarzy rozwiązanego dawnego w 1955 r. „Kolejarza”, dalej jako amatorska drużyna piłkarska istniała do 1961 r. i w tym roku połączona z „Chełmianką”; *„Sparta” jako klub sportowy zachowała drużynę piłki nożnej i prowadził jeszcze boje w L. OZPN w niższych klasach właściwie do 1957 r. (z danych L.OZPN), wspierana była też przez piłkarzy „Zrywu” Chełm. *„Związkowiec” jako klub sportowy z sekcją bokserską istniał do września 1956 r., następnie wszedł w stan Koła Sportowego „Związkowiec” przy Poczcie Chełm. Należy wspomnieć, że od 1957 r. wielu piłkarzy „Zrywu” Chełm, stało się zawodnikami drużyny piłkarskiej „Chełmianki”. **Właściwie w\w koła sportowe istniały do 1957 r., (wyjątek PSS i Poczta do 1963 r.); następnie od 1957 r. przekształcone w tzw. świetlice środowiskowe dla dzieci (i w tej formie działały do 1966 r.); natomiast od 1957 r. sferą życia sportowo-rekreacyjnego ogółu społeczeństwa zajęło się powołane w tym roku Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, jako koła TKKF zastępując dawne koła sportowe.
Najważniejsze w nazwie, w posługiwaniu się jest forma Klub Sportowy, a jego określniki jak międzyzakładowy, spółdzielczy, miejski itd., są tu właściwie zbyteczne. Zawsze najpewniej używać określenia klub sportowy i nazwa właściwa np. „Chełmianka” – chyba, że są to określenia resortowe, jak np. – WKS Wojskowy KS, czy AZS Akademicki KS, itd.
Piłka nożna – jako zespołowa gra i dyscyplina sportowa wchodzi w system kultury fizycznej. Piłka nożna – posiada prosty charakter specyfiki gry, dlatego mają do niej masowy dostęp w uprawianiu i dzieci i młodzież. Jak żadna z dyscyplin sportowych, piłka nożna ma zawsze wspaniałą frekwencje dzieci i młodzieży, i to jest nawet fenomen – a to jest też okres tzw. złotego wieku u dzieci i młodzieży gdzie w błyskawicznym tempie chwytają wszelkie nawyki. Jak się mają do tego sprawy wychowawcze – a tu, rola klubu, trenera itd. – i co dalej się dzieje z tą masą dzieci-młodzieży (co wy na to kluby) !!!
Reasumując: Czas zweryfikował idee i możliwości KS „Chełmianki” Chełm. Wiele zakładów nie wywiązało się z obietnic, budowa wielu obiektów ciągnęła się latami. W wyniku takiej sytuacji, wiele sekcji z braku bazy szkoleniowej, warunków rozwoju i perspektywicznego specjalistycznego szkolenia szukało nowych możliwości w innych klubach jednosekcyjnych, lub sama je tworzyła. Jedynie sekcja piłki nożnej, przetrwała do końca (pod pierwotną nazwą KS „Chełmianka”), mając wzloty i upadki, ku akceptacji nie zawsze miejscowych kibiców, nie zawsze też i władz miejskich. W efekcie końcowym KS „Chełmianka” Chełm, jako tworzony kombinat kultury fizycznej w Chełmie nie zdał egzaminu.