Problem obrony granic a w szczególności granic wschodnich, przewija się od historycznego zarania Polski przez całe jej dzieje, aż do naszych dni. Historia też nasza wskazuje dobitnie, że wszystkie wojny były nam przez wrogów narzucone, że toczyliśmy je zawsze w obronie niepodległości i granic – i historia broni nas przed zarzutem zaborczości.
Położenie Chełma grodu nad rzeką Uherką na granicy słowiańszczyzny wschodu i zachodu, na przestrzeni epok historycznych, niosło za sobą wiele zmian. Z jednej strony politycznych, gospodarczych i kulturowych, z drugiej strony ciągłych walk o terytoria i przynależność państwowo-militarną. Niosło to za sobą, dobre i złe strony dla rozwoju wszystkich sfer życia miasta. Dlatego też władze miejskie od zarania historii zawsze na pierwszym miejscu stawiały sprawy, porządku, bezpieczeństwa i obrony granic miasta i państwa. Wiązało się to z ciągłością utrzymania w gotowości bojowej podstawowych obronnych struktur wojskowych.
Idea powszechności wychowania fizycznego na przestrzeni wieków znalazła potężnego sojusznika w środowiskach militarno-wojskowych. Wiązało się to z przygotowaniem rekruta, do wojskowych działań militarno-bojowych.
Rycerstwo średniowieczna warstwa społeczna była kontynuatorką starożytnych tradycji wychowania, w którym ćwiczenia fizyczne odegrały niebagatelną rolę. A turnieje rycerskie były Średniowiecznymi Igrzyskami Rycerskimi, w oparciu o zaprawę fizyczną obejmującą: jazdę konną, zapaśnictwo, szermierkę, bigi, skoki, rzuty, wspinaczkę i łowiectwo.
W 1410 r. chorągiew rycerstwa Ziemi Chełmskiej brała udział w bitwie pod Grunwaldem, więc był to okres znaczący dla tej ziemi. Stan rycerski posiadał przywileje i wywierał wpływ na życie społeczne, tworzył też system szkół w których podnoszono sprawność bojową. Po pewnym czasie, polityki ewolucji armii „epoka rycerstwa” nie miała racji bytu.
Wraz z rozwojem miast bogacił się stan mieszczański, który starał się kopiować styl życia rycerskiego. Bariery klasowe i brak herbu rodowego, zastępowane były tworzeniem cechów. Ich członkowie z czasem tworzyli bractwa, które organizowały ćwiczenia cielesne i zawody przeważnie strzeleckie z luku, kuszy i broni palnej oraz popisy jazdy konnej. Bywało, że w razie napadu nieprzyjaciela, miasto broniły cechy i bractwa. W wielu przypadkach obrona taka nie była skuteczna. Poszukując skutecznych rozwiązań rajcy miejscy powoływali regimenty odpowiedzialne za bezpieczeństwo miasta i mieszkańców.
Losy ziemi chełmskiej w czasach Rzeczypospolitej Szlacheckiej odzwierciedlały losy całego obszaru pogranicza polsko-ruskiego w obszarach kulturalno-etnicznych. Wzloty i upadki, zła sytuacja polityczno-gospodarcza i militarna kraju, długotrwałe wojny, rekwizycje wojsk przemarszowych, kradzieże i grabieże, mimo to prowadzono rozwój Chełma.
W 1621 r. podczas obrad Rady Miejskiej nad stanem bezpieczeństwa w mieście, rajcy postanowili powołać w Chełmie konny regiment straży miejskiej. Regiment miał być w stałej gotowości bojowej i służyć ochronie i obronie miasta i mieszkańców, a nawet uczestniczyć w gaszeniu pożarów i godzeniu waśni rodzinno-rodowych.
W celu utrzymania regimentu w stałej sprawności fizycznej i bojowej, cały stan osobowy poddawany był codziennym ćwiczeniom z musztry woskowej, jazy konnej i posługiwania się bronią. Dowódcą regimentu był szlachcic rotmistrz Stanisław Roszkowski a jego zastępcą Jan Polikarpowicz. Roszkowski podniósł prestiż i rozbudował regiment, wprowadził pobór rosłych i sprawnych rekrutów z okolicznych miejscowości. Wprowadził też nowe formy i metody szkolenia sprawnościowo-militarnego, poprzez ćwiczenia cielesne, pływanie i strzelanie z wszelkiej brani palnej. Prowadził również pokazy musztry dla mieszkańców oraz ćwiczenia cielesne z młodzieżą szkolną jako lekcje – współpraca z Kolegium Pijarów.
Dalsze losy regimentu był bardzo burzliwe. Regiment ochraniał sejmiki i jarmarki, konwojował transporty, asystował dostojnikom i brał udział w różnego rodzaju obchodach świątecznych. Niejednokrotnie regiment ratując się uchodził z miasta. Po reorganizacji militarnej i zmianach rangi dowódcy, regiment konny podlegał też hetmanowi Wielkiemu Koronnemu.
Konfederacja Targowicka i skutki wojny polsko-rosyjskiej, doprowadziły do podziału stanu osobowego regimentu. W 1794 r. część regimentu weszła w stan zgromadzenia wojsk polskich, i pod wodzą przybyłego gen. Józefa Zajączka brała udział w przegranej bitwie pod Chełmem z nacierającymi wojskami rosyjskimi. Zwycięzcy Rosjanie zajęli Chełm, od 1795 r. Chełmszczyzna znalazła się pod zaborem rosyjskim a regiment został rozwiązany, nastąpił czas rusyfikacji życia społecznego wszystkich sfer.
Faktyczną datą dziejów odradzającego się Chełma (po zaborach) jest sierpień 1915 r., „jest to moment wyjścia stąd na zawsze nie tylko żołnierza, ale i ducha moskiewskiego. Gnębione przez tyle czasu życie i duch polski, poczęły rosnąć i napawać się wolnością” mimo chwilowej wojennej okupacji przez wojska austriackie.
Dnia 2 listopada 1918 r. Chełm stał się wolnym miastem i powrócił do Macierzy. Po wielu reorganizacjach ostatecznie w Chełmie zostały sformułowane i zadomowione dwa pułki: w 1919 r. 7 Pułk Piechoty Legionów (7 pp. Leg., święto pułkowe 22 września) i w 1920 r. 2 Pułk Artylerii Ciężkiej (2 pac., święto pułkowe 15 maja).
Wychowanie fizyczne i sport idą w parze z wyszkoleniem bojowym żołnierza. Obowiązkiem każdego dowódcy jest dbałość o osobistą sprawność żołnierza która warunkuje pomyślne pełnienie służby wojskowej. Wojsko oraz jej cały aparat struktury organizacyjnej ma dużą moc oddziaływania nie tylko na żołnierzy ale i na społeczeństwo ze względu na obronność granic i bezpieczeństwo obywateli. Dlatego też dowództwo i oficerowie zasiadali niejednokrotnie we władzach miejskich i działali na rzecz miejscowej społeczności.
Obowiązkowe wychowanie fizyczne w wojsku jest systemem dydaktyczno-wychowawczym w codziennym procesie podnoszenia sprawności fizycznej żołnierza w każdej jednostce. Ważną rolę na tym polu odegrały w wojsku referaty sportowe lub wychowania fizycznego. Celem tych referatów było organizowanie życia sportowego i oświatowo-kulturalnego żołnierzy w jednostce i poza nią, poprzez system festynów, imprez, zawodów, wieczorków i wycieczek jak i prowadzenia świetlic, bibliotek i klubów dyskusyjno-czytelniczych.
W 1920 r. powołano w Chełmie, (pierwszy) Wojskowy Klub Sportowy – 7 Pułku Piechoty Legionów, WKS 7 pp. Leg., na bazie lekkiej atletyki i piłki nożnej. W 1922 r. przybył do Chełma płk Stanisław Mieczysław Prus-Więckowski i objął funkcję zastępcy D-cy a od 1924 r. D-cy Garnizonu i D-cy 7 Pułku Piechoty Legionów. (Płk Więckowski z pochodzenia szlachcic, Piłsudczyk, był wychowany w duchu patriotyzmu, zdrowia i sportu. Zdolny oficer absolwent Sztabu Generalnego (cały szlak bojowo-wyzwoleńczy z Piłsudskim), członek wielu Warszawskich Towarzystw Zdrowotno-Sportowych. W 1926 r. popełnił samobójstwo na dworcu 5-minut przed wyjazdem z pułkiem na pomoc swojemu wodzowi Piłsudskiemu gdy dokonywał przewrotu majowego, a po rozkazie gen. Romera bezpośredniego D-cy o zakazie wyjazdu i powrotu pułku do koszar, był to rozkaz nie zgodny z jego honorem i wiernością do Wodza. Była to wielka strata do Chełma i Polski). Wprowadził w Chełmie w tym czasie nowe formy i metody wychowania fizycznego i unowocześnił życie sportowe żołnierzy w garnizonie a przede wszystkim w 7 pp. Leg.
Rozbudował też w porozumieniu ze sztabem i WKS 7 pp. Leg. sekcje lekkiej atletyki i piłki nożnej oraz utworzono nowe: hippiczną, strzelecką, szermierczą, sportów obronnych a z czasem tenisa ziemnego, narciarską, siatkówki, pływacką, koszykówki, szczypiorniaka-piłki ręcznej i kolarską. Klub szczególny nacisk kład na współpracę w tworzeniu ruchu sportowego w mieście a przede wszystkim na współprace z młodzieżą szkolną. Udostępniano też wszelkie wojskowe obiekty sportowe i fachową opiekę dla ćwiczących.
W 1922 r. powołano w Chełmie drugi Wojskowy Klub Sportowy – 2 Pułku Artylerii Ciężkiej, WKS 2 pac, przy którym działały sekcje: lekkiej atletyki, piłki nożnej, szermiercza, bokserska, strzelecka, kolarska, sportów wodnych i zimowych. Klub był również otwarty na współpracę z chełmskim społeczeństwem i młodzieżą.
Po 1930 r. powstał trzeci w Chełmie Wojskowy Klub Sportowy przy Garnizonie WKS Garnizonu, z prężnie działającymi sekcjami kolarską i wycieczkową. Prezesem Klubu był mjr Grabiński a sekr. plut. Krenc. Powołanie w\w klubów sportowych było dowodem dużego zaangażowania się sportowego żołnierzy i kadry oficerskiej.
Z zebranych materiałów wynika, że najprężniejszą dydaktyczną działalność społeczną, sportową i oświatowo-kulturalną w Chełmie i regionie prowadziło Dowództwo i WKS 7 pp. Leg. Szeroko też popularyzowano w Chełmie i w terenie rozwój dyscyplin sportowych: od 1920 r.; strzelanie, fechtunek, jeździectwo-hippikę, lekkoatletykę i piłkę nożną oraz formy obozownictwa, terenoznawstwa i marsze, od 1927 r.; kolarstwo, gry sportowe koszykówkę, siatkówkę i szczypiorniak, a od 1930 r.; sporty zimowe, wodne, obronne oraz ratownictwo.
D-cy Garnizonu, 7 pp. Leg. i 2 pac, objęli też patronat nad priorytetowymi organizacjami młodzieżowymi jak harcerstwo czy hufce WF i PW. Oficerowie-instruktorzy WF i PW, prowadzili zajęcia w ramach przygotowania młodzieży z zakresu militarnego opartego o ćwiczenia: z wychowania fizycznego, musztry, jazdy konną, terenoznawstwa i bezpieczeństwa. Organizowano też wspólnie festyny i zawody kulturalno-sportowe.
Sprawny uczeń-młodzieniec to sprawny rekrut-żołnierz, zły stan fizyczno-zdrowotny rekruta sprawił, że d-cy garnizonu i pułków oraz korpus oficerski zwracali uwagę władzom politycznym samorządowym i oświatowym Chełma, aby zareagowały na ten stan rzeczy. Zwiększając godzin wychowana fizycznego, sportu a nawet przysposobienia wojskowego lub obronnego. Nawiązano też współpracę z miejskimi instytucjami i organizacjami sportowymi.
Mając na uwadze jak wielkie znaczenie posiada wychowania fizyczne, młodzieży szkół chełmskich ogólnokształcących i rzemieślniczych oraz ich gotowość do celów militarnych. Z inicjatywy płk Więckowskiego D-cy Garnizonu i 7 pp. Leg. oraz oficerów sztabu, 1 czerwca 1924 r. zwołano Walny Zjazd w Chełmie na który zaproszono delegacje TG „Sokół”, ZS, ZHP i Hufca WF i PW oraz nauczycieli wychowania fizycznego. W trakcie Zjazdu powołano – Radę Wychowania Fizycznego – która miała skupiać, korygować i nadzorować wszystkim przejawom życia sportowego w Chełmie i powiecie. Przewodniczącym Rady został Dębski, Z-cą Szajbler, sekr. Wojciechowski, skar. Stępniewski, łącznikiem pomiędzy garnizonem a Radą WF Maź a instruktorem wojskowym kpt. Greszel. Rada WF działała do 1939 r.
Latem 1926 r. z inicjatywy płk. Więckowskiego, miało dojść do Zjazdu Legionistów członków WKS-7 pp. Leg. (przeszkodziła honorowa tragiczna śmierć płk Więckowskiego). Dopiero w 1929 r. odbyło się Nadzwyczajne Walne Zebranie członków i sympatyków WKS 7 pp. Leg. Dokonano podsumowania efektów pracy klubu oraz wytyczono nowe kierunki działania. Obecnych było 87 członków i grupa sympatyków, po przemówieniach i debatach wybrano nowy Zarząd. Prezesem WKS 7 pp. Leg. został mjr Ferencowicz, Vice Prezesi kpt. Baczyński i kpt. Basiewicz, sekr. i skar. por. Tymkiewicz, gospodarzem i kierownikiem sekcji lekkoatletycznej por. Bielawski i sierż. Tkacz, sekcji piłki nożnej kpt. Godorski i sierż. Solarczyk, sekcji gier sportowych i narciarstwa kpt. Janikowski i sierż. Kociemba i sekcji strzeleckiej por. Seidler. Komisję rewizyjną tworzyli: lekarz mjr Neyman, por. Matlakiewicz, por. Marzec i sierż. Kowalski. Nowy Zarząd zaproponował, obszerny program sportowy, lepszą współpracę z młodzieżą, do usportowienia rodzin wojskowych włączono Związek Peowiaków.
Władze pułkowe i klubowe, większy nacisk położyły na współpracę z młodzieżą szkolną a przede wszystkim z SKS „Zdrów” i SKS „Czarniecczycy” oraz Międzyszkolnym Klubem Sportowym. Podniesiono rangę zawodów pod hasłem, święto sportu i święto sportowe WF i PW oraz zawody z okazji rocznic i świąt państwowych. Przed zawodami organizowano pokazy wojskowe z wyszkolenia żołnierza, sprawności hippicznej jeźdźca i konia, formuły strzelania i fechtunku. Za prawidłową pracę odpowiedzialni byli: płk Jasiński, mjr Ferencowicz, mjr Neyman, kpt. Wunderlich, kpt. Baczyński, kpt. Basiewicz, kpt. Godorski, kpt. Janikowski, por. Tymkiewicz, por. Bielawski, por. Marzec, por. Sajdler, sierż. Tkacz, sierż. Kociuba, sierż. Solarczyk i sierż. Kowalski.
Nawiązano sportową współpracę z pułkami z: Lublina, Lwowa, Dubna, Równego, Siedlec, Dęblina, Łucka, Stanisławowa, Zamościa, Włodawy, Krasnegostawu i Kowna oraz Korpusem Ochrony Pogranicza.
Do liczących się w okręgu, regionie a nawet kraju należała drużyna sekcji piłki nożnej i drużyna sekcji hippicznej. W 1932 r. drużyna piłkarska WKS 7 pp. Leg. jako najlepsza w Okręgu Lubelskim OZPN, rozegrała mecz towarzyski w Chełmie z renomowaną drużyną S.C. „Attila” Węgry. Wygrali goście 2:1 (2:1) bramki zdobyli Szabo i Agri dla gości i Koszka dla Chełma.
W 1933 r. piłkarze WKS 7 pp Leg. wywalczyli Mistrzostwo A kl. Lubelskiego OZPN (najwyższej kl.), i jako mistrzowie w 1934 r. walczyli o wejście do ligi państwowej (obecnej I ligi). Końcowa tabela turnieju przedstawiała się następująco: I miejsce – KS „Czarni” Lwów, II miejsce – KS „Rewera” Stanisławów, III miejsce – WKS 7 pp Leg. Chełm i IV miejsce – KS „PKS” Łuck. Chełmianie wystąpili w składzie: Węgrzyniak, Berliński, Jankowski, Krzykała, Ciesielak, Kuferek, Hola, Korybel, Pająk, Knutel, Kokoszko, Sztokman i Węgrzyniak.
Poza wymienionymi formacjami liniowymi w Chełmie mieściło się dowództwo 2 Grupy Artylerii, któremu podlegały wszystkie formacje artylerii Okręgu Korpusu (pułki artylerii polowej i dywizjony artylerii konnej pod względem wyszkolenia). Instytucją wojskową na terenie Chełma, o nieco innym charakterze, był 2 Szpital Okręgowy (z filią w Lublinie). W jego siedzibie znajdowało się 7 oddziałów, apteka, przychodnia, pracownie rentgenologiczna i bakteriologiczna.
W Chełmie miała również siedzibę parafia wojskowa pod wyzwaniem św. Kazimierza, obejmująca powiaty: Chełm, Krasnystaw i Luboml. W mieście działał wojskowy organ terytorialny, Komenda Garnizonu i Powiatowa Komenda Uzupełnień (obejmowała pow. Chełm i Lubartów) a także Rejonowy Inspektorat Koni. Ponadto na początku 1939 r. utworzono batalion Obrony Narodowej „Chełm”.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej w 1939 r. wszystkie Wojskowe Kluby Sportowe działające w Chełmie przerwały swoją działalność.