Polska Organizacja Wojskowa (POW), została założona w Warszawie w sierpniu 1914 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego jako organizacja tajna działająca w Królestwie Polskim (ze zjednoczenia Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich). W latach 1914-1916 posiadała swoje agendy dywersyjno-wywiadowcze w Galicji, Rosji i na Ukrainie. Miała za zadanie poprzez swoich instruktorów wyszkolić i przygotować bojowników do wyzwolenia polskich terenów spod okupacji i zaborów.
W 1915 r. część członków POW wstąpiła do I Brygady Legionów Polskich. POW wzięła udział w rozbrajaniu Austriaków i Niemców w Galicji i Królestwie Polskim, stanowiła siłę zbrojną rządu lubelskiego. W grudniu 1918 r. wcielona do Wojska Polskiego. Pierwszym Komendantem Głównym POW był Józef Piłsudski, po jego aresztowaniu w lipcu 1917 r., zastąpił go E. Rydz-Śmigły, następnie Komendantami Naczelnymi byli, T. Żuliński i T. Kasprzycki. W okresie powstania wielkopolskiego 1918-1919 jej członkowie stanowili kadrę powstańczych sił zbrojnych. Rozwiązana w styczniu 1919 r., po zakończeniu powstania. Głównymi działaczami byli, W. Wierzejewski, M. Paluch.
W sierpniu 1915 r. w wyniku działań wojennych, wycofały się z Chełma wojsko i urzędy rosyjskie (koniec rusyfikacji), a miasto zajęły wojska austriackie. Był to historyczny moment, który wykorzystały działające w konspiracji, Polskie organizacje narodowowyzwoleńcze, wśród których znaleźli się bojownicy POW.
W październiku 1915 r. zawiązał się pierwszy w Chełmie Oddział POW. Powstała też struktura organizacyjna POW, która w oparciu o powołane agendy prowadziła działalność: 1.Wydział Narodowy (prowadził pracę uświadomienia narodowego i obywatelskiego); 2.Liga Kobiet (tworzyła pomoc sanitarną przyszłym członkom żołnierzom również duchową i kulturalną); 3.Komitet Pomocy Materialnej (propagował, aby społeczeństwo wspomagało materialnie tworzące się szeregi POW), 4. Towarzystwo Sportowe (prowadziło zajęcia sportowe w celu przygotowania fizycznego, sprawnościowego i zdrowotnego przyszłych bojowników POW).
W grudniu 1915 r., rozkazem centralnym, powołano w Chełmski Sztab POW, który pod tajną nazwą „Piechur” rozpoczął działalność w Chełmie w lokalu przy ul. Wojsławickiej 5. Został opracowany szczegółowy tajny plan pracy i przystąpiono do działalności organizacyjno-szkoleniowej w oparciu o plan: 1.Szerzenie idei (i zwiększanie szefów POW), 2.Szkolenie instruktorów (zajęcia prowadzono w Szkole Filologicznej pod płaszczykiem kursów wieczorowych), 3.Ćwiczenia polowe (prowadzono w terenie krytym w lesie Pogórze obok miasta), 4.Wykłady o broni i strzelanie (prowadzone w lochach i piwnicach tzw. podziemi kredowych w Chełmie), 5.Ćwiczenia taktyczno-bojowe (na trasie Krasnystaw-Zamość-Chełm), 6.Służba łączności (prowadziła młodzież Szkoły Filologicznej pod nadzorem A. Kostrzanowskiego), 7. Dział artylerii (prowadzenie kółka spirytystycznego i szkolenie tematyczne), 8.Uniwersytet Ludowy (ogólne przygotowanie wiadomości), 9.Dom Ludowy (towarzystwo obywatelskie i rozrywkowo-kulturalne).
Chełmski Sztab POW, zjednoczył najszlachetniejszych ludzi dla dobra ojczyzny i wyzwolenia jej spod okupacji. POW, była pierwszą organizacją wojskową w Chełmie, która organizowała sportowe życie dla wojska i ich sprzymierzeńców pod hasłem „powiększajmy szeregi POW, aby rosły, tężały, ćwicząc ciało i hartując ducha, poprzez ćwiczenia cielesne, gimnastykę wojskową i musztrę”.
Chełmska Komenda POW, liczyła na młodzież chełmską a szczególnie na uczniów Szkoły Filologicznej. Wielu oficerów, byłych legionistów, stało się członkami i szkoleniowcami POW przekazując młodym bojownikom swoje doświadczenie.
Jak wspominał Cyprian Odorkiewicz (1901-1966) ps. „Krybar” (żołnierz POW, AK i WP); „To też gdy nadszedł zew POW tej tajemniczej organizacji komendanta, która miała szykować się do ostatecznej rozprawy z zaborcami nie brakowało w jej szeregach młodzieży naszego Gimnazjum. POW to druga nasza szkoła w Chełmie. I tak się w końcu stało, że godziny zakonspirowanych ćwiczeń wojskowych w POW były jakby dalszymi godzinami lekcji szkolnych. Jako członek tej organizacji wspominam naszych opiekunów i nauczycieli Gimnazjum, W. Uzdowskiego i J. Ulanowskiego i organizacyjnego lekarza Teofila Gniazdowskiego. Pamiętam jak dziś szkolenie, wyzwolenie, wojenka, I Płk Szwoleżerów, 35 Pułk Piechoty, 3 DAK, Siódemka Legionów i Ułanów Wołyńskich”.
Szeregi członków i żołnierzy POW szybko rosły wzmacniając pozycję w społeczeństwie. Zawiązała się współpraca POW z tworzącym się w Chełmie ruchem skautowo-harcerskim. Najliczniejsze i dozbrojone Chełmskie Oddziały POW zgrupowały się: w Gimnazjum i sztabach przy ul. Wojsławickiej 5 i ul. Lubelskiej 50. Za działalność byli aresztowani bojownicy POW: Kasperski, Stefański, Bukowski, Kopczyński, Osnurski i Wiórko.
Dnia 2 listopada 1918 r., ostatecznie rozbrojono resztki austriackich żołnierzy Chełm został wyzwolony i powrócił do Macierzy, uczestniczyli w tym m.in. żołnierze POW. Nie zabrakło ich również w walce w latach 1920\1921 z nawałnicą bolszewicką. Peowiacy weszli na stałe do Chełmskiego społeczeństwa.
W wolnym Chełmie zostały sformułowane i zadomowione dwa pułki, w 1919 r. 7 Pułk Piechoty Legionów i w 1920 r. 2 Pułk Artylerii Ciężkiej. Rozkaz Wodza Naczelnego z dnia 10 grudnia 1918 r., informował, że w tym dniu Polska Organizacja Wojskowa została rozwiązana po wykonaniu misji, wynikało to też z idei jej powołania.
Mimo rozkazu (nie wszyscy w Polsce się rozwiązali), dopiero w 1920 r. część żołnierzy POW weszła w struktury chełmskiego garnizonu, osobowo w skład stanu pułków: 7 pp. Leg. i 2 pac., a część utworzyła cywilną Kombatancką Organizację Związek Peowiaków, a wkrótce też powstało Koło Związku Peowiaków Powiatu Chełmskiego w Chełmie z siedzibą przy ul. Reformackiej nr 15. Prezesem Koła został Stanisław Szeląg, który rozbudował Związek i jego prestiż.
Peowiaccy poczuwali się do Zrzeszenia o charakterze, służby obywatelskiej, przyczyniając się do wzrostu potęgi Polski. Nadrzędnym jej celem było niesienie pomocy i wsparcia, rodzinom skrzywdzonym losami wojny oraz organizowanie życia sportowego i kulturalno-oświatowego. Organizowano też okolicznościowe coroczne zjazdy dla wskrzeszenia wielkich ideałów o które walczyli. Nie zabrakło Peowiaków przy tworzeniu Wojskowych Klubów Sportowych w Chełmie w 1920 r. przy 7 pp. Leg. i 1922 r. przy 2 pac. i przy Garnizonie.
Dnia 1 sierpnia 1926 r. w lokalu Okręgowego Związku Kółek Rolniczych (dawniej Sejmik) przy ul. Obłońskiej, odbył się Zjazd Legionistów i Peowiaków Powiatu Chełmskiego. Zjazd zaszczycił Prezes Okręgu Związku Legionistów Edward Kwiatkowski.
W 1929 r. odbyło się Walne Zebranie członków i sympatyków WKS-7 pp. Leg., na którym byli obecni Peowiacy oraz 87 członków Klubu. Wybrano nowy Zarządu Klubu: Prezesem WKS-7 pp. leg. został mjr Ferencowicz, Vice Prezesi kpt. Baczyński i kpt. Basiewicz, sekretarzem i skarbnikiem por. Tymkiewicz gospodarzem i kierownikiem sekcji lekkoatletycznej por. Bielawski i sierż. Tkacz, sekcji piłki nożnej kpt. Godorski i sierż. Solarczyk, sekcji gier sportowych i narciarstwa kpt. Janikowski i sierż. Kociemba i sekcji strzeleckiej por. Seidler.
Przy WKS-7 pp. Leg. działały też sekcje: kolarska, hippiczna, wycieczkowa i szermierki, na które mieli wpływ Peowiaccy. Szczególnie wspierali sekcję kolarską, która dzieliła się na amatorów i zawodowców, wycieczek rowerowych bliższych i dalszych.
Komisję rewizyjną tworzyli: lekarz mjr Neyman, por. Matlakiewicz, por. Marzec i sierż. Kowalski. Nowy Zarząd zaproponował, obszerny program sportowy, lepszej współpracy z młodzieżą, a do wydajniejszej współpracy usportowienia rodzin wojskowych włączono Związek Peowiaków.
Dnia 13 stycznia 1935 r. odbył się Chełmie Zjazd POW. Porządek dzienny Zjazdu Powiatowego Związku Peowiaków przedstawiał się następująco: 9.00 zbiórka na placu Rolnika przy ul. Pirackiego 41; 10.00 msza na Górce Katedralnej za poległych Peowiaków; 11.00 inauguracyjne posiedzenie w Państwowej Szkole Rzemieślniczej; 11.15-12.00 przerwa; 12.00-15.00 obrady Zjazdu; 15.15 wspólny obiad uczestników Zjazdu w Bursie szkoły.
Końcowy komunikat informował do większej współpracy z garnizonem w celu lepszego zabezpieczenia granic państwa i większy wysiłek dla lepszego wyszkolenia przyszłych obrońców ojczyzny.
Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r., Związek Peowiaków zawiesił swoją działalność – (w nowej rzeczywistości PRL od 1944 r. – jego idee – nie miały racji bytu).